“Slechte dingen overkomen iedereen, ben ik bang. Daar kunnen we niets aan veranderen. Als je een blik werpt op je geboorteakte, staat daar dan dat het leven makkelijk zal zijn? Nee, dat staat er niet. Maar zovelen van ons blijven vastzitten in een trauma of verdriet en zijn daardoor niet in staat om het leven ten volle te ervaren.
Een tijdje terug zat ik op het vliegveld te wachten op mijn vlucht terug naar huis en ik bestudeerde de gezichten van de voorbijgangers. Wat ik zag trof mij diep. Ik zag verveling, boosheid, zorgen, teleurstelling, verdriet en, het zorgwekkendste van alles, leegte. Het maakte me erg verdrietig dat ik zo weinig vreugde zag, zo weinig lol. Zelfs op de saaiste momenten in ons leven zijn er mogelijkheden om hoop, veerkracht en geluk te ervaren. Het gewone leven is ook leven. Waarom hebben we er zo’n moeite mee ons levendig te voelen? Weerhouden we onszelf ervan om het leven tot leven te brengen?
Als je me zou vragen wat de meest voorkomende diagnose is bij de mensen die ik behandel dan is dat niet ‘depressie’ of ‘PTSS’, ook al zijn dat er vele. Nee, ik zou zeggen dat mijn patiënten hevig verlangen naar ‘iets’. We verlangen naar goedkeuring, aandacht en genegenheid. We verlangen naar de vrijheid om het leven te accepteren en onszelf écht te leren kennen en écht onszelf te zijn.”
Bovenstaande is een fragment uit het boek ‘De Keuze’ van Edith Eva Eger. Een Joods-Hongaarse vrouw, Auschwitz-overlevende en klinisch psycholoog.
Ook schrijft zij: “Mijn eigen zoektocht naar vrijheid en mijn jarenlange ervaring als klinisch psycholoog hebben me geleerd dat lijden universeel is, maar slachtofferschap optioneel.”
Zij heeft het haar missie gemaakt om mensen te helpen zich te bevrijden van het verleden, van mislukkingen en angsten, van woede en fouten, van spijt en onverwerkt verdriet. Om uit de zelfgemaakte gevangenis van het lijden te komen en vrij te zijn. Vrij om vol overgave van het leven te genieten. Om een leven vrij van pijn te leiden.
Ook haar eigen genezing gaat niet in een rechte lijn, zoals ze zelf schrijft. Maar hoe zij haar eigen geschiedenis tot haar kracht heeft gemaakt, tot een helende kracht voor anderen, is indrukwekkend en inspirerend.
Zelf raakt ze, na de oorlog als buitenlander in Amerika worstelend om een nieuw bestaan op te bouwen, geïnspireerd door het boekje van Viktor Frankl ‘Zin van het Bestaan’. Ook hij heeft in Auschwitz gezeten en schrijft over de laatste van de menselijke vrijheden die men je niet af kan nemen. Namelijk welke houding je aanneemt. Want ‘hoe frustrerend, vervelend, uitputtend of beklemmend onze ervaring ook is, we kunnen er altijd voor kiezen hoe we reageren’.
Ze beseft dat het té makkelijk is om een gevangenis te maken van haar pijn, van het verleden. Ze gaat zelfs terug naar Auschwitz en Berchtesgaden (het Nazi bolwerk waar Hitler zijn huis had) omdat ze los wil komen van haar woede en wrok. Ze wil niet meer vastzitten in haar beschadigde verleden, in haar verdriet.
Ze schrijft, geraakt door de ervaringen van mede-overlevende Frankl: ‘En eindelijk begin ik te begrijpen dat ook ik een keuze heb. En dat besef zal mijn leven veranderen.’
Ze gebruikt haar eigen kennis en kunde, niet alleen gebaseerd op haar eigen zoektocht om haar vrijheid te hervinden, maar ook op de vele studies die ze volgt en afrondt. (‘Diploma’s zijn geen vervanger voor het innerlijke werk, voor innerlijke groei’, waarschuwt haar Jungiaanse therapeut haar.)
Eergisteren op de meeting viel het me ook weer op. Hoe we blijven hangen in dingen die gebeurd zijn (en we niet meer kunnen veranderen), hoeveel moeite we hebben om onszelf te accepteren zoals we zijn (geworden), hoe streng we voor onszelf zijn. Eén van mijn matties was aangenomen voor een baan waar hij een jaar geleden alleen maar van kon dromen, maar in plaats van blij en trots te zijn piekerde nu al vier dagen over de vraag of hij echt wel geschikt was voor deze functie. Iemand anders kwam er na een relatiebreuk achter hoe fijn het leven eigenlijk was zonder deze partner. Maar in plaats van te genieten van deze herwonnen vrijheid kwelde ze zichzelf nu met de vraag of ze zich de afgelopen vijf jaar dús vergist had. Ikzelf was eigenlijk trots en blij omdat mijn oudste dochter -op eigen initiatief- met me mee was gegaan naar de meeting. Maar toch was er aldoor dat stemmetje in mijn hoofd dat zei dat het feest waar ik dat weekend voor uitgenodigd was (ruim twintig Limburgse vrouwen die ik nauwelijks kende) niet te overleven was zonder..
Het leven vieren, onze vrijheid bejubelen, door de tijd dansen; we zijn er niet erg goed in.
Mijn moeder zei vroeger altijd, als het ook maar even goed ging of als er iets (materieels) fijn of mooi was: ‘Wat hebben we het toch goed, waar hebben we dit aan verdiend.’ Nou, dat jullie daar keihard voor werken bijvoorbeeld! (Mijn ouders werken allebei al mijn hele leven zestig tot tachtig uur in de week.)
Dankbaarheid/ondankbaarheid en dat ledigheid des duivels oorkussen is waren belangrijke thema’s in mijn jeugd. En stilzitten was geen optie. Thema’s die mij gevormd hebben.
Gedachteloos genieten is een absolute uitdaging. Dat kon ik vroeger alleen onder invloed.. Maar het is een uitdaging die ik al bijna drie jaar vol overgave aanga. En met steeds meer succes, want ‘het werkt als je eraan werkt’. :
Desmond Tutu schrijft over ‘De Keuze’: ‘De Keuze’ is een geschenk aan de mensheid. Eén van die zeldzame en onvergankelijke verhalen waarvan je niet wilt dat ze eindigen en die je voorgoed veranderen. Hij bedoelt hiermee uiteraard het boek en daar ben ik het niet mee oneens. Maar het is nog veel mooier, veel meer in de lijn met wat Edith Eger bedoelt: We hebben een keuze. We hebben altijd een keuze!