Het is alweer een tijd geleden dat ik een patiënt confronteerde met een positieve alcoholspiegel in zijn urine en dat hij -met een stalen gezicht- zei: ‘Néé, zou mijn oma dan alcohol in de jus van de Javaanse kip hebben gedaan gisteren?’
Wijnazijn, tiramisu, kersenbonbons, boeuf Bourguignon; ze zijn allemaal voorbij gekomen bij alcoholspiegels waarvan zelfs een paard wankel ter been zou worden..
Waarom liegen mensen, zelfs als de waarheid overduidelijk en onvermijdelijk is? Ik begrijp het, na achtenveertig jaar, nog altijd niet. Zelfs ten tijde van mijn actieve verslaving had ik weinig met liegen..
Natuurlijk is oneerlijkheid een symptoom van de ziekte verslaving, maar ondanks dat heb je eerlijke en oneerlijke verslaafden. Waarbij ik het veel makkelijker vind om respect op te brengen voor een eerlijke dan voor een oneerlijke verslaafde.
Want er zijn eerlijke verslaafden (want oorspronkelijk eerlijke mensen) en ik durf te beweren dat hun kans op herstel vele malen groter is dan die van de leugenachtige types. Eerlijkheid is, samen met openheid van geest en bereidwilligheid, niet voor niets één van de onmisbare spirituele uitgangspunten van herstel.
Niet alleen eerlijk over gebruik, over hun verslaving, maar matties die eerlijk zijn over hun twijfels en hun struggles, hun weerstand en boosheid. Ik ken er vele en ik voel met hen mee..
Met mijn getalenteerde en gevoelige cliënte die het maar niet kan laten op eenzame avonden naar de wijnheks te luisteren en daarna boos (op zichzelf) en berouwvol is. Met mijn patiënt die gehinderd door een licht verstandelijke beperking het overzicht in onze ingewikkelde maatschappij telkens weer kwijtraakt en maar één manier van stressreductie kent. ‘Nu ga ik nóg beter mijn best doen, dokter.’ Met mijn matties waarbij je de weerstand iedere week in iedere share voelt groeien (net als de mijne soms..) en dan zijn ze er een tijdje niet (waarvan ik van harte hoop dat dat mij niet gaat gebeuren). Om daarna gemotiveerder en met meer kennis over ‘het aapje op hun schouder’ (zoals een patiënt zijn verslaving eens voor me beschreef) terug te keren. Want, aldus mijn patiënt, je kunt hem negeren, je kunt hem in slaap sussen, maar hij is er áltijd. Hij wacht gewoon het juiste moment af.. eerst om één oog te openen.. en dan twee. Kijkt hij eerst nog voorzichtig om zich heen, hij gaat allengs brutaler kijken en nog wat later springt hij weer schaamteloos in het rond.
En dan? Opstaan, je nederlaag toegeven en opnieuw beginnen. Er zit weinig anders op, helaas. Als je eerlijk bent en een échte kans op herstel wil, tenminste. Maar er zijn er ook die, met droge ogen, de boel keihard lopen te belazeren. Ook binnen het programma, weet ik inmiddels. Weer een illusie armer..
Maar behalve de glasharde leugenaars heb je ook nog de ‘smoesjesmakers’, degenen die (vooralsnog) maar blijven liegen en bedriegen. Zich blijven verbergen achter..
Aan smoesjesmakers heb ik een hartgrondige hekel, zéker als ze niet eens een verslaving als excuus hebben. Het zijn mijns inziens ook leugenaars (meestal over het feit dat ze aartslui zijn), maar dan meer van het ‘omfloerste type’. Je komt ze natuurlijk overal tegen, ook als collega’s. En dan, in deze tak van sport (-> GGZ), vaak ook nog op een zeer breedsprakige manier in hulpverlenerstaal. Er loopt een heel bataljon van mensen rond dat zich, in mijn beleving, tijdens hun opleiding voornamelijk bezig heeft gehouden met het ontwikkelen van een vocabulaire om hun eigen tekortkomingen en luiheid te verbloemen. En met een beetje pech wentelen ze het ook nog op jou af.
Ik had deze week via de mail een verzoek ingediend voor nazorg van een patiënt. Iemand nieuw in zorg die na ontslag een ambulant behandelaar nodig heeft. Omdat een opname van drie maanden het verwoestende effect van een jarenlang actief verslaafd leven niet geheel glad kan strijken. Ik kreeg een nogal cryptische mail terug van de verantwoordelijk ambulant behandelaar (naar postcode gebied ingedeeld, dus hoe moeilijk kan het zijn). Hij sprak over zijn expertise team dat gespecialiseerde zorg levert en over verwijzing naar een GGZ team. Dat zou voor mijn patiënt meer op zijn plaats zijn. Ik meende dat het aan mijn onervarenheid lag dat ik het niet begreep; ik dacht dat hij zo’n GGZ team wás (of in ieder geval onderdeel ervan). Maar mijn -zeer ervaren- supervisor zei dat ze ook niets kon met deze non-info en dat ik hem maar gewoon terug moest mailen met de vraag wat hij nou eigenlijk bedoelde. Dat deed ik dus.
Hierop kreeg ik prompt een telefoontje van die gast. Waarin hij er zeker 15 minuten over deed om mij (eigenlijk niet eens mij, maar het behandelteam van mijn kliniek) een klus in de schoenen te schuiven die gewoon zijn werk was. Zinnen als: ‘Natuurlijk is het wat onorthodox om het op deze manier te doen, maar met de expertise die jullie in huis hebben lijkt me dat voor de patiënt het beste’, en ‘normaliter gaat dat natuurlijk via ons maar daarmee zouden we geheel voorbij gaan aan alle ervaring die jullie als instelling in huis hebben’. En zo yadiyadiyadade hij nog een tijdje door terwijl bij mij de haartjes op mijn armen recht overeind gingen staan van irritatie en ik in mijn buik voelde dat ik op moest hangen omdat ik hem anders door de telefoon ging trekken. Jézus, wat mis ik op dat soort momenten de OK waarop het perfectly fine is om gewoon te zeggen: ‘Lul niet zo uit je nek, dude! Desnoods als grapje, maar je zégt het wel.
‘Yadi yadi yada’ komt trouwens uit Seinfeld. Kennen jullie de Amerikaans comedy Seinfeld (uit de jaren negentig alweer)? En de ‘yadi yadi yada’ aflevering uit seizoen 8? Om je te bescheuren zo grappig.
Enfin, die knakker schoof werk en verantwoordelijkheid af en mijn patiënt heeft vooralsnog geen ambulant behandelaar. Ikzelf zou deze niet eens hoeven trouwens..
‘Honesty is the first chapter in the book of wisdom’, aldus Thomas Jefferson (1743-1826). Als deze derde president van de VS. nog geciteerd mag worden aangezien hij ook slavenhouder was..