Enige tijd geleden belde mij een huisarts, hoogzwanger van haar derde kind. Haar man, medisch specialist, was verslaafd.. en in ontkenning.
Hij lag alleen nog maar onder invloed op de bank, als hij al thuis was. Of hij was zo opgefokt dat hij ruzie maakte, schreeuwend tegen haar en de kinderen van 3 en 5 jaar oud. Wat ze ook probeerde, hoe ze ook smeekte of juist confronteerde, ze kreeg de wind van voren en hij vertrok weer. In het ziekenhuis waar hij werkte was hij een zeer gewaardeerd chirurg.
Vorige week belde mij een oma, gepensioneerd verpleegkundige, in wanhoop op. Haar schoondochter, medisch specialist, was verslaafd.. en in ontkenning.
Als ze vrij was, was ze laveloos. Haar kinderen van 9 en 11 zorgden dan voor zichzelf.. en voor haar. Zij en haar zoon hadden al van alles geprobeerd, maar nooit het goede en al zeker niet op het goede moment. Ze begrepen er niets van, ze moesten haar met rust laten. Ieder gesprek, hoe voorzichtig gestart ook, eindigde in ruzie met veel verwijten over en weer. In de GGZ-instelling waar ze werkte was ze een zeer gewaardeerd psychiater.
Houden van een verslaafde.. ik kan het niemand aanraden.
‘Het systeem’ noemen we de geliefden van verslaafden in de professionele hulpverlening. Een netwerk waar we, mits het nog bestaat, als professionals gretig gebruik van maken. ‘Verslaving is een systeemziekte’ zeiden ze toentertijd tegen mij/ons waar ik in behandeling was. De vader van mijn kinderen dacht daar heel anders over; ik had een probleem, daar had hij niets mee te maken. Er werden systeemgesprekken aangeboden die onmiddellijk werden afgeslagen. Een gemiste kans, weet ik nu.
Ik word natuurlijk regelmatig gebeld door verslaafde collega’s, maar ook, zij het in mindere mate, door geliefden van verslaafde collega’s. Dat vind ik veruit de lastigste telefoontjes; het verdriet, de pijn, de machteloosheid.
Prochaska en DiClemente beschreven ooit vijf stadia van verandering: 1.) voorbeschouwing, 2.) overpeinzing, 3.) voorbereiding, 4.) actieve verandering en 5.) stabilisatie. De wanhoop die tot dat telefoontje of dat mailtje naar ‘doktersindeknel.nl’ heeft geleid komt over het algemeen voort uit het feit dat iemand nog niet eens aan de voorbeschouwing is begonnen..
Één adviezen die ik deze wanhopige geliefden geef is om zelf hulp te zoeken, aangezien je ‘de ander’ niet kunt veranderen (helaas, héél erg helaas want hoe graag zouden we dát niet -te pas en te onpas- willen doen). Je hebt alleen directe invloed op jezelf, op hoe jij met dingen omgaat.
Dat houden van een verslaafde geen lolletje is wisten de partners van de Anonieme Alcoholisten halverwege vorige eeuw ook al, vandaar dat ze in 1951 de Al-Anon oprichtten. Op hun website staat de volgende introductie: ‘Stop nu toch eens met dat stomme drinken. Of: je kunt het toch ook bij twee drankjes houden.’ Mensen die leven met een alcoholist zullen deze uitspraken wel herkennen. Keer op keer probeer je de situatie te controleren en de alcoholist te veranderen. Maar ondertussen verandert er niets en van leven met de alcoholist lijkt jouw leven steeds kleiner te worden. Voor mensen die leven met een alcoholist is het belangrijk te beseffen dat verandering wél mogelijk is. Maar dat die verandering niet voortkomt uit het controleren en veroordelen van de alcoholist. Beter is het om goed voor jezelf te blijven zorgen en steun te zoeken bij anderen. Vooral bij anderen die begrijpen wat jij doormaakt, omdat zij dezelfde ervaringen hebben. Omdat zij ook leven met een alcoholist of hebben geleefd met een alcoholist. Daarvoor zijn er de groepen van Al-Anon. In deze praatgroepen luisteren we naar elkaar en steunen we elkaar.
De Nederlandstalige Al-Anon (volledige Engelse naam: Al-Anon Family Groups) bestaat sinds 1960 in Vlaanderen en 1976 in Nederland en is er inmiddels voor partners, familie en vrienden van alle verslaafden. Zij maken, net als de Anonieme Alcoholisten en de NA-Anonieme Verslaafden, gebruik van een Twaalfstappenprogramma.
Hun credo is: ‘You didn’t cause it, you can’t cure it, you can’t control it.’
En toch is dat wat ik keer op keer hoor. Met name dat laatste -> de uit machteloosheid voortkomende controle-modus die niets oplost en de verslaafde ‘dwingt’ tot uitvluchten verzinnen en zelfs keihard liegen. De ruzies over het (vermeende) gebruik waren er al.. plus de ruzies over het onbegrepen voelen die weer als excuus worden gebruikt om te gaan gebruiken.
Houden van iemand in actieve verslaving.. ik kan het niemand aanraden.
Loslaten en grenzen stellen, naar jezelf kijken. Wat doe jij, wat wil jij? Hulp zoeken voor jezelf omdat jij er last van hebt en jijzelf de enige bent waar je invloed op hebt. Die boodschap willen mensen meestal niet horen, zij willen van mij een oplossing voor de ander, niet voor zichzelf.
Laatst had ik een vriendin aan de lijn die kampt met een teruggevallen partner. Toen ik hierbij aankwam, bovenstaande met haar besprak, veranderde haar stem (en zeer waarschijnlijk ook haar houding, maar die kon ik niet zien natuurlijk) bijna onmerkbaar. Er kwam iets afwerends en afwezigs in haar stem. Ze schakelde af, als het ware. Het ging tenslotte niet over haar..
Maar, lieve -en liefdevolle dat weet ik zeker- vrouwen, mannen, moeders, vaders en kinderen van verslaafden: Het gaat zéker ook over jullie! Want zoals een addict niet verantwoordelijk is voor de ziekte maar wél voor zijn/haar herstel, zijn jullie niet verantwoordelijk voor het houden van een addict maar wel over hoe jij er je leven door laat bepalen (lees: verpesten). Ga niet zitten wachten hoe, en óf, iemand weer thuis komt, trek je eigen plan. En zorg goed voor jezelf, want die geliefde in actieve verslaving gaat het niet doen.
En denk eraan: ‘You didn’t cause it, you can’t cure it, you can’t control it.’