Zelfbeschadiging of, heftiger, zelfverminking. In het Engels, self-harm. In het Latijn, professioneler en killer, automutilatie.
Zelfbeschadiging is een uiting van psychische pijn, boosheid of verdriet staat op de website van MIND (wijzijnmind.nl).
[MIND is een onafhankelijke maatschappelijke organisatie die zich sterk maakt voor een psychisch gezonder Nederland en een stem geeft aan alle mensen met (beginnende) psychische klachten en hun naasten.]
Op hun website staat ook dat uit internationale cijfers blijkt dat 17.2% van de jongeren, 13.4% van de jongvolwassenen en 5.5% van de volwassenen zichzelf beschadigt. En dat zijn heus niet allemaal ‘borderliners’ zoals mij tijdens mijn geneeskunde opleiding is geleerd. Want, ter info, bij volwassenen wordt de prevalentie van de borderline-persoonlijkheidsstoornis in de algemene populatie geschat op 1 tot 3%.
Met schaamte denk ik terug aan de ‘borderliners’ waar ik tijdens mijn co-schappen mee te maken kreeg. ‘Hé co, wil je leren hechten? Er is weer zo’n borderliner binnengekomen, dus ik zou zeggen: Leef je uit.’ Weinig empathie, geen compassie. Wel veel oordeel; het veroordelen van een mens, niet gehinderd door enige kennis en kunde op het gebied van psychopathologie. Ik weet niet of er op die momenten ook iemand werd ingeschakeld die wél verstand had van psychische pijn, maar de afkeuring/afwijzing van de patiënt(e) door het zorgpersoneel met een somatische achtergrond was duidelijk voelbaar, ook voor de patiënt(e) zelf.
Mensen, meisjes en vrouwen (2/3 is van het vrouwelijk geslacht), die zichzelf beschadigen zijn wanhopig; wanhopig door pijn, verdriet, frustratie, machteloosheid. En hebben (nog) niet de handvatten om daar op een gezonde manier mee om te gaan. Dat is het, mijns inziens, niet meer en niet minder. Net als (alcohol) drinken, blowen, drugsgebruik anderszins en stoppen met, of juist heel veel, eten ongezonde copingstrategieën kunnen zijn waarmee je jezelf kapot maakt.
Deze vergelijking gaat overigens níet mank, want zelfbeschadiging is verslavend. Bij zelfbeschadiging komt namelijk endorfine vrij. Endorfine is een natuurlijke pijnstiller en kan een geluksgevoel geven; het zorgt er dus ook echt voor dat je je, even, beter voelt. En kan het daadoor ook lastig maken om ermee te stoppen.
Ik zie het, heb het gezien; in mijn werk bij mijn patiënten, bij fellows (v/m) op meetings, maar ook bij mijn dochters. En, in het verleden, bij mezelf.
In de diepste en donkerste krochten van mijn actieve verslaving heb ik mezelf ook gesneden. Slapeloze nachten lang zat ik op de keukentafel met de radio aan, de drank en het mes binnen handbereik. Eerst krassen, later snijden. ‘Pijn voor pijn.’ Altijd op plekken die door mijn OK-pak bedekt werden. Omkleden moest snel en was stressvol want vol schaamte. Soms moest ik een verhaal over doornig struikgewas of de kat van een vriendin opdissen. En dan die eenzaamheid; ik voelde me zó totaal verloren en alleen..
Op mijn linkerbovenarm nog steeds de littekens van de meest diepe sneden, mezelf aangedaan toen de pijn over Zuid-Afrika het grootst was (zie blogs Over Zuid-Afrika 1 t/m. 4). In de zomer wordt er nog weleens naar gevraagd.. Eén van mijn dochters zei eens: ‘Mam, zeg gewoon dat je met een beer gevochten hebt.’ Daarna sloeg ze haar arm om me heen en voegde er zacht aan toe: ‘Je hoeft er toch niet bij te vertellen dat je zelf die beer was..’
Hoe ongelofelijk liefdevol, wat een invoelend vermogen voor een meisje van, toen, een jaar of 15. En dat is het hem nou juist; intelligent, gevoelig en een groot empathisch vermogen -> een duivelse combinatie in deze wereld. De wereld waarin de videos op Tiktok over ‘daily exercise to lose weight’ elkaar van het scherm verdringen en Instagram meer captions deelt over ‘sirene or smokey eyes’ dan tips and tricks over psychische gezondheid en goede zelfzorg; uiterlijk maar ook innerlijk!
Ook ouders hebben vaak ook een bepaald onvermogen als het om ‘voelen’ en ‘praten over voelen’ gaat. Laat staan als het over de gevoelswereld van en met hun kinderen gaat.. Waar te beginnen? Hoe te beginnen? En dus komen we vaak niet verder dan liefdevolle en goedbedoelde adviezen met betrekking tot gezond eten, goede nachtrust, school en sport.
Sommige mensen denken dat zelfbeschadiging een modegril is. Of het percentage mensen (jongeren) dat automutileert is toegenomen is lastig hard te maken. Ik heb er in ieder geval geen harde cijfers over kunnen vinden en op Pubmed wordt ook gezegd dat non-suicidal self-injury (NSSI; er is dus een nóg professionelere term..) ‘is prevalent among adolescents and a sign of suffering. The behaviour is often associated with shame, and professionals are unsure of how to inquire about it. The implication is that many young people do not tell about their NSSI.’ Daardoor wordt een deel niet ontdekt. Ook komen niet alle jongeren die aan zelfbeschadiging doen in de professionele hulpverlening terecht.
Verder wordt geconcludeerd dat: ‘However, it reflects an underlying state of psychic suffering and should not be underestimated or dramatized.’
Dus of zelfbeschadiging nu een ‘modegril’ is of niet? Of die kids elkaar (of wat ze zien op social media) nu wel of niet nadoen; het feit blijft dat er sprake is van psychische pijn en dat alle professionals eenduidig zijn in dat de behandeling bestaat uit behandelen van het onderliggend lijden. Niet focussen op de zelfbeschadiging dus, maar op het waarom en hoe kun je de volgende keer op een gezondere manier met je emoties omgaan; liefdevol, oordeelloos. Het lijkt zo’n open deur, maar de praktijk wijst ander uit..
Bovendien, als mensen (alcohol) gaan drinken, blowen of anderszins middelen gaan gebruiken om te dempen en te verdoven, doen ze toch ook anderen na?
Alle (jonge) mensen die denken dat ‘pijn voor pijn’ de oplossing is zou ik een nieuw motto mee willen geven: ‘Self-love ipv. self-harm.’